Kính thưa Ts. Hoàng Đình Cảnh, Phó Cục trưởng Cục phòng, chống HIV/AIDS
Các đồng nghiệp và các bạn thân mến,
Xin chào tất cả các quí vị:
Để mở đầu bài phát biểu của mình, tôi muốn chia sẻ với các quí vị sự phấn chấn mà tôi đang cảm thấy, khi chứng kiến đại diện của nhiều ban ngành khác nhau cùng có mặt ở đây ngày hôm nay. Chúng ta có mặt ở đây để cùng bàn bạc và đưa ra các giải pháp chống kỳ thị, phân biệt đối xử với người nhiễm HIV, cũng như để thúc đẩy trách nhiệm chung trong việc bảo vệ quyền cho người nhiễm HIV. Tôi cũng rất vui mừng được thấy các bạn đại diện người nhiễm HIV cũng có mặt ở đây. Các bạn sẽ chia sẻ với chúng ta những trải nghiệm thực tế của mình và đề xuất cách giải quyết vấn đề.
Kỳ thị và phân biệt đối xử là một trong những rào cản lớn nhất cho việc tiếp cận tới các dịch vụ về HIV và chăm sóc sức khỏe. Ở Việt Nam, mặc dù Chính phủ, các tổ chức xã hội dân sự, các đối tác phát triển quốc tế, và cộng đồng những người dễ bị tổn thương đã nỗ lực rất nhiều trong những năm qua để thay đổi tình hình, nhưng kỳ thị và phân biệt đối xử vẫn còn phổ biến và vẫn đang cản trở tiến độ của các hoạt động phòng, chống HIV. Trong ít phút nữa, chúng ta sẽ được thấy bằng chứng về những ảnh hưởng không tốt đó trong các phát hiện của nghiên cứu Chỉ số về kỳ thị liên quan đến HIV, do những người nhiễm HIV thực hiện trong năm 2014 tại 5 tỉnh, thành phố có dịch HIV nặng, trong đó có Hà Nội.
Nghiên cứu này rất đáng chú ý bởi vì các phát hiện của nghiên cứu cho thấy sự biến chuyển qua thời gian của tình trạng kỳ thị và phân biệt đối xử liên quan đến HIV ở Việt Nam. Vòng nghiên cứu mới nhất này thể hiện những thay đổi kể từ năm 2011. Những phát hiện của nghiên cứu chính là bằng chứng giúp chúng ta định hướng các nỗ lực chống kỳ thị, phân biệt đối xử trong thời gian tới, để hướng tới thực hiện tầm nhìn chung về “Không còn phân biệt đối xử”. Nhân đây, tôi xin cảm ơn Mạng lưới quốc gia người sống chung với HIV vì đã thực hiện nghiên cứu này, và xin được cảm ơn Cục phòng, chống HIV/AIDS vì đã ủng hộ nỗ lực quan trọng này.
Đến đây, chúng ta hãy dành chút thời gian để cùng nhau nhìn lại những tác hại của kỳ thị và phân biệt đối xử!
Trong rất nhiều trường hợp, kỳ thị và phân biệt đối xử liên quan đến HIV đồng nghĩa với “cái chết” về mặt xã hội, khi người nhiễm HIV bị chính gia đình, cộng đồng và các quan hệ xã hội của mình cô lập và chối bỏ. Nhiễm HIV cũng có thể đồng nghĩa với bị mất việc làm, bị chối bỏ quyền sở hữu đất và nhà, bị từ chối nhận vào trường học, bị bạo hành, bị các dịch vụ y tế và xã hội từ chối hỗ trợ, và không tiếp cận được trợ giúp về pháp lý. Hãy thử hình dung nếu chính các quí vị hay người thân của quí vị cũng bị tước đoạt những quyền cơ bản đó của một con người!
Nhưng kỳ thị và phân biệt đối xử không chỉ ảnh hưởng đến các cá nhân. Kỳ thị và phân biệt đối xử còn khiến HIV lây lan nhiều hơn trong cộng đồng. Khi người nhiễm HIV e sợ những gì người khác nghĩ về họ, hoặc sợ người khác có thể đối xử tệ với mình, thì họ sẽ không muốn đi xét nghiệm hay sử dụng các biện pháp dự phòng lây nhiễm HIV. Và bởi vậy, họ có thể vô tình truyền HIV sang những người thân của mình. Một người chồng có thể truyền HIV sang vợ. Người vợ ấy có thể truyền HIV sang đứa con mà họ sẽ sinh. Như thế, lẽ ra lúc đầu chỉ có một người nhiễm HIV nhưng kỳ thị và phân biệt đối xử làm lây ra nhiều người nữa. Tất cả chỉ vì người nhiễm HIV sợ đi xét nghiệm, bởi họ sợ mình bị đối xử không tốt tại các cơ sở y tế.
Kể cả khi người nhiễm HIV đã biết chắc về tình trạng nhiễm của mình, thì việc sợ kỳ thị và phân biệt đối xử cũng khiến họ không muốn tiết lộ với người bạn đời hay với gia đình và bè bạn.
Nhiều người nhiễm HIV còn trì hoãn hay hoàn toàn từ chối tiếp cận dịch vụ chăm sóc và điều trị. Chúng ta đã biết nhiều câu chuyện về người nhiễm HIV chấp nhận đi xa khỏi nơi mình sinh sống để được nhận dịch vụ chăm sóc và điều trị của những cán bộ y tế hoàn toàn xa lạ, cốt để tránh bị lộ danh tính nhiễm HIV tại cơ sở y tế ở địa phương nơi mình cư trú. Nhiều người chỉ chịu tham gia điều trị khi họ đã bệnh quá nặng và không thể giấu được các triệu chứng. Những người có nguy cơ cao lây nhiễm HIV, như người tiêm chích ma túy, nam quan hệ tình dục đồng giới hay người bán dâm, còn phải chịu sự kỳ thị và phân biệt đối xử nặng hơn trong việc tiếp cận và sử dụng các dịch vụ y tế, xã hội và pháp lý.
Đây là những thực tế sống động! và tất cả chúng ta sẽ được nghe cụ thể hơn về các vấn đề này trong hội thảo ngày hôm nay. Rất nhiều người đang phải đau đớn, khổ sở không đáng có bởi vì tình trạng kỳ thị và phân biệt đối xử. Nhân đây, tôi cũng muốn nói rằng để Việt Nam có thể thực hiện được mục tiêu 90-90-90 to lớn, và hướng tới kết thúc đại dịch AIDS vào năm 2030, thì tất cả chúng ta phải cùng hành động, mạnh mẽ hơn, trúng đích hơn, để chống kỳ thị và phân biệt đối xử. Và chúng ta phải hành động ngay không chậm trễ!
Thưa tất cả quí vị,
Việt Nam đã có một hành lang pháp lý rất rõ ràng và tạo điều kiện thuận lợi cho việc chống kỳ thị và phân biệt đối xử liên quan đến HIV. Đó là Luật phòng, chống HIV/AIDS ra đời năm 2006 và nhiều văn bản dưới luật. Tháng 12 năm 2014, Bộ Y tế và Bộ Tư pháp lại cùng ban hành một Quy chế về điều phối các hoạt động phòng, chống HIV/AIDS và hoạt động tư vấn, trợ giúp pháp lý cho người nhiễm HIV, để giúp họ bảo vệ các quyền chính đáng của mình. Đây là một bước đi rất tích cực. Tôi xin được chúc mừng hai Bộ về sáng kiến này.
Tôi tin rằng, thách thức nằm ở chỗ làm sao để việc thực thi các văn bản luật đã có được nhất quán và thật hiệu quả, trong tất cả các ngành, ở tất cả các cấp.
Tôi trông đợi rằng, trong cuộc hội thảo ngày hôm nay, các quí vị sẽ cùng tìm ra được những giải pháp và hành động thiết thực cho Hà Nội để giải quyết một số vấn đề về kỳ thị và phân biệt đối xử mà chúng ta sẽ cùng sắp được nghe lát nữa đây. Những giải pháp được đề xuất và thống nhất trong hội thảo hôm nay sẽ giúp bảo đảm rằng người nhiễm HIV khi bị xâm phạm quyền, có thể tiếp cận các dịch vụ tư vấn và trợ giúp pháp lý, và điều đó là vô cùng quan trọng.
Các vấn đề mà quí vị thảo luận và đề xuất hôm nay cũng sẽ giúp định hình tốt hơn việc chuẩn bị tổ chức những hội thảo tiếp theo về chủ đề này tại Hải Phòng, Điện Biên, Cần Thơ và thành phố Hồ Chí Minh. Tôi tin rằng, Hà Nội, nơi trái tim của Việt Nam – quốc gia đã cam kết mạnh mẽ về một xã hội bình đẳng và công bằng cho tất cả mọi người, sẽ phát huy vai trò đi tiên phong của mình trong việc chống kỳ thị, phân biệt đối xử, và nêu một tấm gương sáng cho các địa phương khác học tập.
Xin chúc các quí vị có một buổi thảo luận hăng hái và thu được nhiều kết quả!
Xin cảm ơn và chúc sức khỏe!
